Ngày 17/02/2025, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội đã thông qua  Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội nhằm thực hiện chủ trương của Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Bộ Chính trị về sắp xếp, tinh gọn  tổ chức bộ máy của các cơ quan trong hệ thống chính trị. Các nội dung sửa đổi,  bổ sung của Luật tập trung phục vụ việc sắp xếp, kiện toàn các cơ quan của Quốc  hội và Văn phòng Quốc hội, kết hợp điều chỉnh một số quy định liên quan đến  hoạt động của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội,  Văn phòng Quốc hội, đại biểu Quốc hội; bảo đảm đồng bộ, thống nhất với Luật  Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) và Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi)  cũng được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9. Theo đó, Luật  sửa đổi, bổ sung 21 điều và bãi bỏ 17 điều của Luật Tổ chức Quốc hội số 57/2014/QH13 đã được Quốc hội thông qua năm 2014 (sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2020) và có hiệu lực thi hành từ ngày 17/02/2025 với những điểm mới và nội dung trọng tâm như sau: 

Một là, phân định thẩm quyền của Quốc hội, Chính phủ và các cơ  quan khác trong bộ máy nhà nước (tại Điều 5); xác định cụ thể hơn những nội  dung cần được quy định bằng luật, nghị quyết của Quốc hội để phân định thẩm  quyền của Quốc hội với thẩm quyền của Chính phủ và các cơ quan nhà nước  khác trong công tác xây dựng pháp luật và hoàn thiện thể chế. Đồng thời, Luật  quy định có tính nguyên tắc, định hướng về mức độ chi tiết cần được quy định  trong các đạo luật của Quốc hội, làm cơ sở cho việc thực hiện thẩm quyền làm  luật và sửa đổi luật của Quốc hội, phù hợp với nội dung đổi mới tư duy trong  công tác xây dựng pháp luật.  

Việc quy định nội dung nêu trên trong Luật Tổ chức Quốc hội là xuất phát  từ các ý kiến chỉ đạo của Trung ương và của cấp có thẩm quyền về việc Luật Tổ  chức Quốc hội phải phân định rõ ràng, rành mạch phạm vi, nhiệm vụ, thẩm  quyền của các cơ quan theo đúng quy định của Hiến pháp. Đây là đạo luật quy  định về tổ chức và hoạt động của Quốc hội nên việc bổ sung các nội dung nêu  trên là cần thiết nhằm làm rõ hơn thẩm quyền của Quốc hội trong việc thực hiện  nhiệm vụ “làm luật và sửa đổi luật” quy định tại khoản 1 Điều 70 của Hiến pháp năm 2013; bảo đảm liên thông, thống nhất với quy định của Luật Tổ chức Chính  phủ (sửa đổi) và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi).  

Hai là, sửa đổi, bổ sung quy định về các cơ quan của Quốc hội (tại  Chương IV) theo hướng Luật không quy định số lượng, tên gọi cụ thể của các cơ quan của Quốc hội mà chỉ quy định khái quát về chức năng, nhiệm vụ, quyền  hạn của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội làm cơ sở để Quốc hội  quyết định việc thành lập các cơ quan của Quốc hội theo đề nghị của Ủy ban  Thường vụ Quốc hội. Việc đổi mới cách thức quy định về các cơ quan của Quốc  hội nêu trên là nhằm bảo đảm thuận lợi cho việc tiếp tục thực hiện chủ trương  sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, hài hòa về cơ cấu tổ chức với chức năng,  nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan sau khi thực hiện sắp xếp và cũng tương  tự như đối với việc quy định cơ cấu tổ chức của Chính phủ theo Luật Tổ chức  Chính phủ. 

Ba là, sửa đổi, bổ sung quy định về Tổng Thư ký Quốc hội, Văn phòng  Quốc hội, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội (tại các điều 98, 99,  100 của Luật Tổ chức Quốc hội) bảo đảm phù hợp với Kết luận số 111-KL/TW  của Bộ Chính trị, cụ thể là: xác định Tổng Thư ký Quốc hội đồng thời là Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội; không quy định về Phó Tổng Thư ký, Ban Thư ký,  về cơ quan của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. 

Bốn là, kết hợp sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan đến hoạt  động của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và đại biểu Quốc hội (tại các điều 12, 13, 30, 33, 39, 48, 90, 91, 92 của Luật Tổ chức Quốc hội) nhằm thực hiện các quy định mới của cấp có thẩm quyền hoặc  trong quá trình thi hành Luật Tổ chức Quốc hội thời gian qua có phát sinh vướng  mắc, bất cập, trong đó có việc Quốc hội lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm  đối với người giữ các chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn; việc đại biểu  Quốc hội tham gia làm thành viên và tham gia hoạt động của Hội đồng Dân tộc,  Ủy ban của Quốc hội; việc tạm đình chỉ việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của  đại biểu Quốc hội; thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong xây dựng  luật, pháp lệnh, nghị quyết; về kỳ họp Quốc hội… 

Năm là, về việc sắp xếp, tổ chức các cơ quan của Quốc hội, thực hiện  Kết luận số 111-KL/TW của Bộ Chính trị, ngay sau khi Luật sửa đổi, bổ sung  một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội được Quốc hội thông qua và có hiệu lực  thi hành, ngày 18/02/2025, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 178/2025/QH15 về việc tổ chức các cơ quan của Quốc hội, Nghị quyết số 179/2025/QH15 về số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV làm cơ  sở cho việc tổ chức lại các Ủy ban của Quốc hội và bầu bổ sung thành viên Ủy  ban Thường vụ Quốc hội. 

Theo Nghị quyết số 178/2025/QH15, các cơ quan của Quốc hội gồm Hội  đồng Dân tộc và 07 Ủy ban: Pháp luật và Tư pháp; Kinh tế và Tài chính; Quốc  phòng, An ninh và Đối ngoại; Văn hóa và Xã hội; Khoa học, Công nghệ và Môi  trường; Công tác đại biểu; Dân nguyện và Giám sát. Như vậy, so với quy định của Luật Tổ chức Quốc hội năm 2014 (sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2020),  Quốc hội giảm 02 Ủy ban và 03 cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội.  Trong đó, có 03 cơ quan được thành lập trên cơ sở sáp nhập 02 Ủy ban trước khi  thực hiện sắp xếp (gồm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, Ủy ban Kinh tế và Tài  chính, Ủy ban Văn hóa và Xã hội), 01 cơ quan tiếp nhận thêm nhiệm vụ của 01 cơ  quan của Quốc hội kết thúc hoạt động (Ủy ban Quốc phòng, An ninh và Đối  ngoại); 02 cơ quan không thực hiện sắp xếp, sáp nhập (gồm Hội đồng Dân tộc và  Khoa học, Công nghệ và Môi trường) và 02 cơ quan được thành lập mới trên cơ  sở 02 cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội (gồm Ủy ban Công tác đại biểu  và Ủy ban Dân nguyện và Giám sát).  

Ngay sau khi Quốc hội ban hành Nghị quyết số 178/2025/QH15 và Nghị quyết số 179/2025/QH15 nêu trên, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã ban  hành Nghị quyết số 71/2025/UBTVQH15 về nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể và cơ  cấu tổ chức của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội; các nghị quyết quy  định về số lượng Phó Chủ tịch/Phó Chủ nhiệm, Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Ủy viên  là đại biểu Quốc hội hoạt động kiêm nhiệm của Hội đồng, Ủy ban và các nghị quyết về phê chuẩn danh sách đối với Phó Chủ tịch/Phó Chủ nhiệm, Ủy viên là  đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của  Quốc hội và Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động kiêm nhiệm của Hội đồng,  Ủy ban. 

Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội sau sắp xếp đã chính thức hoạt  động từ ngày 18/02/2025 bảo đảm việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được  thông suốt, liên tục, không bị gián đoạn, bao quát toàn bộ nhiệm vụ, quyền hạn  của các cơ quan trước khi thực hiện sắp xếp, đáp ứng yêu cầu của công tác sắp  xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy. 

Mai Hoa

Vũ Thị Thanh Tú