Là một người cha rất yêu con, tôi biết con còn nhỏ thì mẹ cháu trực tiếp nuôi là tốt nhất. Tuy vậy, sau khi ly hôn hoàn cảnh, điều kiện cả về kinh tế, sức khỏe của cô ấy không đảm bảo thì Tòa án sẽ căn cứ tiêu chí nào cụ thể để quyết định giao con cho cha hoặc mẹ cháu? Nếu được trực tiếp nuôi con, tôi có thể từ chối việc đóng góp chi phí của mẹ cháu hay không?

Trả lời

Cha mẹ vừa có quyền, đồng thời là nghĩa vụ thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức, trở thành người con hiếu thảo của gia đình, công dân có ích cho xã hội…

Việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con sau khi ly hôn được quy định tại Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 như sau:

“1. Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.

2. Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.

3. Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con”.

Theo đó, về nguyên tắc con dưới 36 tháng tuổi thường được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, bao gồm cả trường hợp vợ chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con hoặc do Tòa án quyết định. Tuy nhiên, cũng cần căn cứ điều kiện tốt nhất, hoàn cảnh cụ thể và vì chính quyền lợi về mọi mặt của con để quyết định giao con cho mẹ hay cha trực tiếp nuôi. Người còn lại có nghĩa vụ cấp dưỡng.

Thông tin của bạn cho thấy, tháng 8 này bạn quay trở lại Việt Nam để sinh sống và làm việc và vợ chồng bạn mới hoàn thành thủ tục ly hôn. Trước tiên, theo chúng tôi, vợ chồng bạn nên cân nhắc việc hàn gắn tình cảm, vì cả hai và vì con.

Nếu bắt buộc phải ly hôn, giải quyết việc nuôi con sẽ áp dụng hướng dẫn tại Nghị quyết số 01/2024/NQ-HĐTP ngày 16/5/2024, có hiệu lực từ ngày 01/7/2024 của Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao để thực hiện.

Cụ thể, theo khoản 1 Điều 6 của Nghị quyết này, khi xem xét “quyền lợi về mọi mặt của con” phải đánh giá khách quan, toàn diện các tiêu chí sau đây:

“a) Điều kiện, khả năng của cha, mẹ trong việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con, bao gồm cả khả năng bảo vệ con khỏi bị xâm hại, bóc lột;

b) Quyền của con được sống chung với người trực tiếp nuôi, được duy trì mối quan hệ với người cha, mẹ không trực tiếp nuôi;

c) Sự gắn bó, thân thiết của con với cha, mẹ;

d) Sự quan tâm của cha, mẹ đối với con;

đ) Bảo đảm sự ổn định, hạn chế sự xáo trộn môi trường sống, giáo dục của con;

e) Nguyện vọng của con được ở cùng với anh, chị, em (nếu có) để bảo đảm ổn định tâm lý và tình cảm của con;

g) Nguyện vọng của con được sống chung với cha hoặc mẹ”.

Để xác định trường hợp nào “người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con”, khoản 3 Điều này quy định gồm:

“a) Mắc bệnh hiểm nghèo hoặc bị bệnh nặng khác mà không thể tự chăm sóc bản thân hoặc không thể trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;

Ví dụ: Trường hợp người mẹ bị đột quỵ và liệt nửa người, không còn khả năng đi lại thì Tòa án không giao con dưới 36 tháng tuổi cho người mẹ trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.

b) Có thu nhập mỗi tháng thấp hơn một nửa tháng lương tối thiểu vùng tại nơi người mẹ đang cư trú và không có tài sản nào khác để trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;

c) Người mẹ không có điều kiện về thời gian tối thiểu để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con”.

Tất nhiên, trường hợp điều kiện trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con của người cha không tốt hơn điều kiện của người mẹ hướng dẫn nêu trên thì Tòa án vẫn quyết định giao con cho mẹ trực tiếp nuôi.

Giả sử khi giải quyết ly hôn, Tòa án quyết định giao con cho bạn trực tiếp nuôi thì mẹ cháu có nghĩa vụ cấp dưỡng. Bởi vì, theo khoản 2 Điều 82 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, “Cha, mẹ không trực tiếp nuôi con có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con”.

Cấp dưỡng là việc một người có nghĩa vụ đóng góp tiền hoặc tài sản khác để đáp ứng nhu cầu thiết yếu của người không sống chung với mình mà có quan hệ hôn nhân, huyết thống hoặc nuôi dưỡng trong trường hợp người đó là người chưa thành niên, người đã thành niên mà không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình hoặc người gặp khó khăn, túng thiếu theo quy định của Luật này.

Việc cấp dưỡng có thể được thực hiện định kỳ hàng tháng, hàng quý, nửa năm, hàng năm hoặc một lần. Các bên có thể thỏa thuận thay đổi phương thức cấp dưỡng, tạm ngừng cấp dưỡng trong trường hợp người có nghĩa vụ cấp dưỡng lâm vào tình trạng khó khăn về kinh tế mà không có khả năng thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng; nếu không thỏa thuận được thì yêu cầu Tòa án giải quyết.

Tiền cấp dưỡng cho con là toàn bộ chi phí cho việc nuôi dưỡng, học tập của con và do các bên thỏa thuận. Trường hợp các bên không thoả thuận được thì Tòa án quyết định mức cấp dưỡng căn cứ vào thu nhập, khả năng thực tế của người có nghĩa vụ cấp dưỡng và nhu cầu thiết yếu của người được cấp dưỡng. Mức cấp dưỡng do Tòa án quyết định nhưng không thấp hơn một nửa tháng lương tối thiểu vùng tại nơi người cấp dưỡng đang cư trú cho mỗi tháng đối với mỗi người con.

Theo khoản 1 Điều 7 Nghị quyết số 01/2024/NQ-HĐTP, “trường hợp người trực tiếp nuôi con không yêu cầu người không trực tiếp nuôi con cấp dưỡng thì Tòa án giải thích cho họ việc yêu cầu cấp dưỡng cho con là nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con. Nếu xét thấy người trực tiếp nuôi con có khả năng, điều kiện nuôi dưỡng và việc họ không yêu cầu cấp dưỡng là tự nguyện thì Tòa án không buộc bên kia phải cấp dưỡng cho con”.

Cho nên, nếu mẹ cháu không trực tiếp nuôi và cấp dưỡng cho con chính là thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng, cũng là quyền và nghĩa vụ thương yêu, chăm lo cho con, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con. Nói cách khác, bạn không có quyền từ chối nhận cấp dưỡng cho con của mẹ cháu. Chỉ khi người trực tiếp nuôi con có khả năng, điều kiện và việc không yêu cầu cấp dưỡng là tự nguyện thì Tòa án mới không buộc bên kia phải cấp dưỡng cho con.

Thu Hường

Vũ Thị Thanh Tú